(Allium sativum)
Czosnek uważa się za jedną z najwcześniej udomowionych roślin uprawnych. Pochodzi z Azji Środkowej, a dzięki szlakom handlowym rozprzestrzenił się dosyć wcześnie w całej Azji oraz Europie i Afryce. Jest zarówno warzywem, przyprawą, jak i rośliną leczniczą.
Dzięki swojemu intensywnemu smakowi, czosnek zaostrza potrawy i jest szeroko stosowany w daniach wytrawnych oraz wyrobach garmażeryjnych i masarskich na całym świecie.
- ciekawostka: W starożytnym Egipcie był głównym składnikiem pożywienia, a w Indiach uważany był za silny stymulant i afrodyzjak i przez to zakazany w diecie mnichów. Z kolei Dioskurides (I w.n.e.) pisał, że „czosnek jedzony wypędza tasiemca i pędzi mocz”.
Surowiec stanowią zebrane jesienią, świeże cebule czosnku, potocznie nazywane „główkami”. Składają się z 5-15 małych cebul, czyli tzw. „ząbków”. Po rozkrojeniu wydobywa się z nich intensywny zapach, a smak jest ostro palący. Do głównych składników surowca należą związki pochodne siarki, m.in. tioglikozydy, w tym allina, z której na drodze enzymatycznej powstaje allicyna – związek o silnym zapachu i właściwościach bakteriobójczych. Ponadto czosnek zawiera cukry, fitosterole, flawonoidy, śluzy, a także szereg witamin i soli mineralnych.
Warto pamiętać, że czosnek poddany długotrwałemu działaniu wysokiej temperatury traci swoje prozdrowotne właściwości.
W tradycyjnym ziołolecznictwie czosnek stosowany jest przede wszystkim jako środek poprawiający odporność, ze względu na swoje właściwości przeciwdrobnoustrojowe (działa bakterio-, grzybo- i wirusobójczo).
Działa także na przewód pokarmowy, gdzie zwiększa wydzielanie soków trawiennych i pobudza wytwarzanie i przepływ żółci.
Czosnek zmniejsza również skurcze i stany zapalne w obrębie dróg oddechowych, pobudza wydzielanie śluzu i ułatwia odkrztuszanie.
Ponadto czosnek ma działanie obniżające ciśnienie krwi, przeciwzakrzepowe oraz przeciwcukrzycowe. Osoby z niskim ciśnieniem oraz cierpiące z powodu ostrego nieżytu żołądka i jelit powinny zachować ostrożność jedząc (zwłaszcza świeży) czosnek.
A. Ożarowski, W. Jaroniewski. Rośliny lecznice i ich praktyczne zastosowanie. Instytut wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987, s. 133-136
B. B. Petrovska, S. Cekovska. Extracts from the history and medical properties of garlic. Pharmacognosy Reviews, 2010 Jan; 4(7), p.106-110. doi: 10.4103/0973-7847.65321. PMID: 22228949; PMCID: PMC3249897.
