Melissa officinalis L.
Melisa lekarska jest rośliną wieloletnią z rodziny jasnotowatych. Naturalnie występuje w klimacie śródziemnomorskim, a w Polsce jest gatunkiem głównie uprawianym. Jej liście wydzielają silny cytrynowy zapach. Melisa jest znana medycynie już od ponad 2000 lat. Alchemik Paracelsus przyrządzał z jej ziela preparat zwany primus ens melissae, który w XVIII w. uważany był za „przywracający młodość”. Według mitologii greckiej, Melisa to imię jednej z nimf, która tak naprzykrzała się Zeusowi, że bóg zamienił ją w roślinę o cudnym zapachu, który zwabia wszystkie owady. Stąd pochodzi nazwa Melissa, oznaczająca w języku greckim „pszczołę miodną”. W Europie roślinę rozpowszechnili średniowieczni mnisi 1,2.
Surowcem zielarskim jest liść melisy, zawierający olejek eteryczny, garbniki, fenolokwasy oraz śluzy. Związkiem chemicznym izolowanym z surowca, który wykazuje aktywność farmakologiczną jest kwas rozmarynowy. Przypisuje się mu działanie przeciwbakteryjne, antyoksydacyjne, przeciwwirusowe oraz sedacyjne. Mechanizm działania uspokajającego ekstraktu z surowca, jest związany z wpływem kwasu rozmarynowego na przekaźnictwo impulsów w ośrodkowym układzie nerwowym, a dokładnie w tzw. układzie GABA-ergicznym 3,4. Wyciąg z liścia melisy wykazuje również działanie rozkurczające na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego.
Działanie uspokajające ekstraktu z liścia melisy, jest ciągłym przedmiotem badań naukowców na świecie. Dotyczy to zarówno monopreparatów, zawierających wyciąg tylko z tego określonego surowca, jak również preparatów złożonych. W 2011 roku przeprowadzono badanie na 20 osobach pomiędzy 18 a 70 rokiem życia, którzy odczuwali stres, napięcie oraz zgłaszali trudności z zasypianiem. Badana grupa ochotników zażywała dziennie dwie tabletki ekstraktu z melisy lekarskiej, standaryzowanego na zawartość kwasu rozmarynowego- jedną rano, drugą wieczorem przed zaśnięciem. Po 15 dniach stosowania, 19 na 20 uczestników badania odnotowało poprawę samopoczucia. Skrócił się u nich czas zasypiania, poprawiła jakość snu, a niepokój w ciągu dnia został zredukowany 4.
Ekstrakt z liści melisy wchodzi w skład kilku produktów wrocławskiego Herbapolu. Znajduje się w płynie doustnym Nervosol oraz syropie Melisal forte. Oba preparaty wykazują działanie uspokajające oraz zmniejszają napięcie nerwowe. Surowiec występuje również w składzie syropu wzmagającego łaknienie – Amarosal.
1 P. Ody, Wielki zielnik medyczny, wyd. DEBIT, 1993, s. 78
2 H. Strzelecka, J. Kowalski, Encyklopedia Zielarstwa i Ziołolecznictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 329-330
3 I. Fecka, A. Mazur, W. Cisowski, Kwas rozmarynowy, ważny składnik terapeutyczny niektórych surowców roślinnych, Postępy Fitoterapii 1-2/2002
4 J. Cases, A. Ibarra, N. Feuillère, M. Roller, S.G.Sukkar, Pilot trial of Melissa officinalis L. leaf extract in the treatment of volunteers suffering from mild-to-moderate anxiety disorders and sleep disturbances, Med J Nutrition Metab. 2011;4(3):211-218.
