(Valeriana officinalis L.)
Kozłek lekarski jest rośliną wieloletnią, występującą w Europie, Ameryce Północnej oraz zachodniej Azji. Od dawna uważano, że posiada właściwości uspokajające i ułatwia zasypianie. Grecki lekarz Galen, stosował kozłka w leczeniu bezsenności. W średniowieczu korzeń waleriany był symbolem wierzeń oraz magii. Uważano, że gdy zostanie zebrany przed wschodem słońca i zjedzony na surowo może odczynić czary 1,2.
W ziołolecznictwie wykorzystywany jest korzeń oraz kłącze kozłka. Z korzenia wyizolowano ponad 100 różnych związków aktywnych, z których najważniejszymi są walepotriaty, olejek eteryczny oraz kwas walerenowy. Skład oraz proporcje związków aktywnych są zależne od pochodzenia rośliny, a także technologii otrzymywania ekstraktów. W preparatach farmaceutycznych wykorzystywane są wyciągi wodne oraz alkoholowe korzenia waleriany.
Walepotriaty i olejek eteryczny wykazują działanie łagodnie uspokajające oraz ułatwiające zasypianie. Kwas walerenowy wpływa rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych i żółciowych 3.
W lecznictwie bardzo często spotyka się preparaty złożone, zawierające również inne surowce roślinne o działaniu uspokajającym i wyciszającym układ nerwowy. Są nimi m.in. chmiel, melisa oraz passiflora. Po raz pierwszy połączenie surowców kozłka lekarskiego oraz chmielu, jak również jego działanie na organizm zostało opisane w 1977 roku. Od tamtej pory naukowcy prowadzą liczne badania nad tego rodzaju połączeniami. W jednym z badań z 2008 roku, wzięły udział 42 osoby, które skarżyły się na problemy ze snem. Nie chorowali oni na żadne choroby przewlekłe, w tym na choroby układu nerwowego. Badani zostali podzieleni na dwie grupy, u których oceniono wpływ ekstraktu z kozłka lekarskiego i chmielu na skrócenie czasu zasypiania. Pierwszej grupie podawano ekstrakt z surowców, natomiast druga grupa otrzymywała placebo. Po 2 nocach, które pacjenci spędzili w laboratorium, gdzie określono jakość ich snu ( za pomocą badania EEG), dowiedziono, że grupa osób otrzymująca ekstrakt szybciej zapadała w sen niż grupa placebo, a jakość ich snu była lepsza4.
Właściwości Kozłka lekarskiego zostały wykorzystane w trzech preparatach Herbapolu: płynach Nervosol, Cardiol C oraz Neocardinie.
1 M. Yurcheshen, M. Seehuus, W. Pigeon, Updates on Nutraceutical Sleep Therapeutics and Investigational Research, Evid Based Complement Alternat Med. 2015;2015:105256. doi: 10.1155/2015/105256.
2 H. Strzelecka, J. Kowalski, Encyklopedia Zielarstwa i Ziołolecznictwa, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 253-254
3 E. Lamer-Zarawska, B. Kowal-Gierczak, J. Niedworok, Fitoterapia i Leki Roślinne, wyd. PZWL, Warszawa 2007, s. 111-113
4 W. Dimpfel, A. Suter, Sleep improving effects of a single dose administration of a valerian/hops fluid extract – a double blind, randomized, placebo-controlled sleep-EEG study in a parallel design using electrohypnograms, Eur J Med Res. 2008;13(5)
